Architektura dworu
„Budynek urzeka lekkością konstrukcji, zachwyca galeryjkami i balkonikami”. (Fijałkowski J.)
„Stawiali go (…) majstrowie sprowadzeni z Czechosłowacji. Był to lekki pałacyk w stylu włoskim” (Fijałkowski J.)
Drewniany dwór został wybudowany w latach 1884-1892, jego architekt nie jest znany.
Jest to obiekt w typie willi letniskowych, dość modnych w tym czasie (II poł. XIX w.) wznoszonych przez majętnych przedsiębiorców, a później naśladowanych przez właścicieli ziemskich.
Budynek główny składa się z parterowej, kalenico uformowanej części środkowej z gankiem wejściowym i ogrodową elewacją oraz z dwóch ryzalitów bocznych uformowanych szczytowo: wschodni (od strony parku) piętrowy, zachodni niższy z wysokim poddaszem użytkowym.
Z początku Dwór pełnił funkcję letniej rezydencji a dopiero kilka lat później po przeprowadzce z Warszawy stał się całorocznym domem dla rodziny Mokiejewskich, która się powiększała. Majątek rzucowski odwiedzany był przez licznych gości. W tej sytuacji wprowadzenie zmian funkcjonalnych poprzez rozbudowę wydaje się być konieczne. Prawdopodobnie pierwsza rozbudowa miała miejsce na początku XX w. (do I wojny światowej). Być może w 1905 roku, wtedy kiedy wzniesiona została brama wjazdowa. Zrealizowano wówczas parterowy budynek boczny wraz z łącznikiem parterowym, jednotraktowym (zbudowanym w kształcie litery L), do którego przeniesiono pomieszczenia kuchenne i gospodarcze. W latach międzywojennych zdecydowano się na poszerzenie łącznika i kolejną dobudówkę pd-zach. We wnętrzu w budynku głównym wydzielono przedsionek w hallu głównym.
W latach powojennych (w trakcie funkcjonowania Domu Dziecka) wykonano z kolei dobudowy północne i południowe do łącznika, dodatkowy wiatrołap przy wejściu głównym, oraz pewne przeróbki wewnętrzne.
W pewnym okresie, (co widać na akwareli) na ryzalicie zachodnim budynku funkcjonowała prawdopodobnie wieża, również drewniana (widokowa – nadzorująca majątek – lub o o funkcji myśliwskiej).
Fot. Wieża myśliwska nad ryzalitem po lewej stronie budynku
Wejście główne (poprzedzone śladami dawnego podjazdu kołowego) prowadzi od strony południowej pięcioma schodami z piaskowca ujętymi w murki boczne (nieparzystą ich liczbę zastosowano zgodnie ze ówczesną XIX - wieczną zasadą).
Dwór w 70% wykonany jest z drewna – głównie z bali modrzewiowych. Powstał nie bez powodu z tego materiału. Nawet nieliczne ściany murowane pokryte były imitacją drewna. Widać tu wyraźną sympatię ówczesnego właściciela do architektury drewnianej. Być może miał być dworkiem myśliwskim.
Elementy budynku:
Fundamenty i podmurówka ceglana, obiekt jest w całości podpiwniczony. Na fragmencie cokołu gzyms kamienny.
Dachy o niewielkim kącie nachylenia, dwuspadowe i pulpitowe, kryte blachą ocynkowaną, na rąbek stojący.
Stolarka okienna drewniana ościeżnicowa typu polskiego, z obustronnymi opaskami. Skrzynkowe okna dwudzielne (w większości) i trójdzielne, w tym przeważnie z naświetlami. W części południowej w dwóch pomieszczeniach zachowały się rozsuwane wewnętrzne okiennice.
Stolarka drzwiowa płycinowa, dwu- i jednoskrzydłowa, profilowana. Drzwi główne podwójne, dwuskrzydłowe z naświetlem.
Elewacje obite deskami modrzewiowymi w układzie pionowym i poziomym, fazowanymi, łączonymi na pióro-wpust, obecnie pokryte farbą. Elewacje są rozrzeźbione wysuniętymi okapami, balkonami, elementami więźby i posiadają bogate profilowania snycerskie (częściowo ażurowe) elementów drewnianych.
Na przestrzeni lat zmieniała się kolorystyka elewacji. Pierwotnie drewniana elewacja eksponowana była w kolorze naturalnego drewna modrzewiowego, przesyconego żywicznym lub olejowym impregnatem. Następnie w kolorze białym, za czasów Domu Dziecka białobłękitna.
Ściany na parterze i piętrze o konstrukcji drewnianej sumikowo-łątkowej otynkowane od wewnątrz tynkiem wapiennym na trzcinie lub na listwowaniu. Część ścian murowanych.
Warto wspomnieć, iż we wnętrzu w przeważającej części zachował się oryginalny rozkład pomieszczeń, co jest niezwykle rzadkim zjawiskiem w zachowanych dotychczas dworach polskich.
Ustalono, że część zmian zostało wprowadzonych na potrzeby poprawienia ergonomii funkcjonowania domu dziecka.
Dzięki badaniom konserwatorskim udało się także ustalić pierwotny zamysł wystroju wnętrz.
Główny hall / sień. Ściana północna murowana pokryta była malowaną olejnie imitacją drewna (tzw. mazerunek), z linearnie wykonanym podziałem na deskowanie. Wzór (w jodełkę) powiela układ desek okładzinowych ściany wschodniej i południowej. Kolorystyka ciemno brązowa, z wyrazistymi słojami. Okładzina drewniana eksponowana była w naturalnej kolorystyce.
Jadalnia. Ściany jadalni i sufit pokryte są drewnianą boazerią. Wystrój całego pomieszczenia (boazeria, okna, drzwi) utrzymany był w kolorystyce naturalnego drewna.
Salon duży. Ściany były tynkowane, malowane w kolorze pastelowo oliwkowym. Sufit polichromowany w technice pastelowej (niestety polichromia zamalowana podczas adaptacji pomieszczeń na potrzeby Domu Dziecka). Sufit obwiedziony ornamentalną bordiurą, rozbudowaną w narożnikach. Stolarka okienna i drzwiowa malowana w tej części kolorem czerwonym - laserunkowo naniesiony kolor bezpośrednio na drewno.
Salon mały. Warstwa oryginalna ścian to ciepła, intensywna zieleń. Prawdopodobnie pomieszczenie to funkcjonowało zawsze jako tzw. pokój zielony. Sufit wraz ze skromną fasetą w kolorze białym.
O wyposażeniu wnętrz niewiele wiadomo. Nie posiadamy zdjęć wnętrz. Podobno „Modrzewiowy dworek miał marmurowe kominki, parkiety i stylowe sztukaterie oparte na motywach klasycznych.”
Wspomniane powyżej wtórne „przybudówki” budynku starano się dopasować wyglądem do bryły podstawowej i zastosowanej technologii, jednak „gołym okiem” widać, że spowodowały one degradację proporcji najniższej części budynku (zachodniej) i łącznika.
Przywrócenie właściwych proporcji poprzez zmiany architektoniczne w części zachodniej nadadzą ponownie lekkości konstrukcji obiektu.
Architekt zaproponował dwie koncepcje zmian architektonicznych:
- nawiązującą do pierwotnego, oryginalnego wyglądu obiektu - Koncepcja W1,
- współczesna (ściany i sufit łącznika wykonane ze szkła) - Koncepcja W2
Ryc. Koncepcja W1, nawiązująca do oryginalnego wyglądu obiektu.
Ryc. Koncepcja W2, współczesna.
Zaproponowano także drobne zmiany w elewacjach bocznych Dworu poprzez zmianę usytuowania wejścia do najniższej części zachodniej oraz otwarcia części przestrzeni dobudówki zachodniej jako taras. W elewacji wschodniej powstała propozycja przedłużenia tarasu (co prawdopodobnie jest odtworzeniem jego pierwotnego wyglądu – o czym świadczy brak gzymsu kamiennego na tym odcinku).
Ryc. Propozycja zmian w elewacjach bocznych Dworu.