Architektura dworu

„Budynek urzeka lekkością konstrukcji, zachwyca galeryjkami i balkonikami”. (Fijałkowski J.)

 „Stawiali go (…) majstrowie sprowadzeni z Czechosłowacji. Był to lekki pałacyk w stylu włoskim” (Fijałkowski J.)

Drewniany dwór został wybudowany w latach 1884-1892, jego architekt nie jest znany.

Jest to obiekt w typie willi letniskowych, dość modnych w tym czasie (II poł. XIX w.) wznoszonych przez majętnych przedsiębiorców, a później naśladowanych przez właścicieli ziemskich.

Budynek główny składa się z parterowej, kalenico uformowanej części środkowej z gankiem wejściowym i ogrodową elewacją oraz z dwóch ryzalitów bocznych uformowanych szczytowo: wschodni (od strony parku) piętrowy, zachodni niższy z wysokim poddaszem użytkowym.

Z początku Dwór pełnił funkcję letniej rezydencji a dopiero kilka lat później po przeprowadzce z Warszawy stał się całorocznym domem dla rodziny Mokiejewskich, która się powiększała. Majątek rzucowski odwiedzany był przez licznych gości. W tej sytuacji wprowadzenie zmian funkcjonalnych poprzez rozbudowę wydaje się być konieczne. Prawdopodobnie pierwsza rozbudowa miała miejsce na początku XX w. (do I wojny światowej). Być może w 1905 roku, wtedy kiedy wzniesiona została brama wjazdowa. Zrealizowano wówczas parterowy budynek boczny wraz z łącznikiem parterowym, jednotraktowym (zbudowanym w kształcie litery L), do którego przeniesiono pomieszczenia kuchenne i gospodarcze. W latach międzywojennych zdecydowano się na poszerzenie łącznika i kolejną dobudówkę pd-zach. We wnętrzu w budynku głównym wydzielono przedsionek w hallu głównym.

W latach powojennych (w trakcie funkcjonowania Domu Dziecka) wykonano z kolei dobudowy północne i południowe do łącznika, dodatkowy wiatrołap przy wejściu głównym, oraz pewne przeróbki wewnętrzne.

W pewnym okresie, (co widać na akwareli) na ryzalicie zachodnim budynku funkcjonowała prawdopodobnie wieża, również drewniana (widokowa – nadzorująca majątek – lub o o funkcji myśliwskiej).

Fot. Wieża myśliwska nad ryzalitem po lewej stronie budynku

Wejście główne (poprzedzone śladami dawnego podjazdu kołowego) prowadzi od strony południowej pięcioma schodami z piaskowca ujętymi w murki boczne (nieparzystą ich liczbę zastosowano zgodnie ze ówczesną XIX - wieczną zasadą).

Dwór w 70% wykonany jest z drewna – głównie z bali modrzewiowych. Powstał nie bez powodu z tego materiału. Nawet nieliczne ściany murowane pokryte były imitacją drewna. Widać tu wyraźną sympatię ówczesnego właściciela do architektury drewnianej. Być może miał być dworkiem myśliwskim.

Elementy budynku:

Fundamenty i podmurówka ceglana, obiekt jest w całości podpiwniczony. Na fragmencie cokołu gzyms kamienny.

Dachy o niewielkim kącie nachylenia, dwuspadowe i pulpitowe, kryte blachą ocynkowaną, na rąbek stojący.

Stolarka okienna drewniana ościeżnicowa typu polskiego, z obustronnymi opaskami. Skrzynkowe okna dwudzielne (w większości) i trójdzielne, w tym przeważnie z naświetlami. W części południowej w dwóch pomieszczeniach zachowały się rozsuwane wewnętrzne okiennice.

Stolarka drzwiowa płycinowa, dwu- i jednoskrzydłowa, profilowana. Drzwi główne  podwójne, dwuskrzydłowe z naświetlem.

Elewacje obite deskami modrzewiowymi w układzie pionowym i poziomym, fazowanymi, łączonymi na pióro-wpust, obecnie pokryte farbą. Elewacje są rozrzeźbione wysuniętymi okapami, balkonami, elementami więźby i posiadają bogate profilowania snycerskie (częściowo ażurowe) elementów drewnianych.

Na przestrzeni lat zmieniała się kolorystyka elewacji. Pierwotnie drewniana elewacja eksponowana była w kolorze naturalnego drewna modrzewiowego, przesyconego żywicznym lub olejowym impregnatem. Następnie w kolorze białym, za czasów Domu Dziecka białobłękitna.  

Ściany na parterze i piętrze o konstrukcji drewnianej sumikowo-łątkowej otynkowane od wewnątrz tynkiem wapiennym na trzcinie lub na listwowaniu. Część ścian murowanych.

Warto wspomnieć, iż we wnętrzu w przeważającej części zachował się oryginalny rozkład pomieszczeń, co jest niezwykle rzadkim zjawiskiem w zachowanych dotychczas dworach polskich.

Ustalono, że część zmian zostało wprowadzonych na potrzeby poprawienia ergonomii funkcjonowania domu dziecka.

Dzięki badaniom konserwatorskim udało się także ustalić pierwotny zamysł wystroju wnętrz.

Główny hall / sień. Ściana północna murowana pokryta była malowaną olejnie imitacją drewna (tzw. mazerunek), z linearnie wykonanym podziałem na deskowanie. Wzór (w jodełkę) powiela układ desek okładzinowych ściany wschodniej i południowej. Kolorystyka ciemno brązowa, z wyrazistymi słojami. Okładzina drewniana eksponowana była w naturalnej kolorystyce.

Jadalnia. Ściany jadalni i sufit pokryte są drewnianą boazerią. Wystrój całego pomieszczenia (boazeria, okna, drzwi) utrzymany był w kolorystyce naturalnego drewna.

Salon duży. Ściany były tynkowane, malowane w kolorze pastelowo oliwkowym. Sufit polichromowany w technice pastelowej (niestety polichromia zamalowana podczas adaptacji pomieszczeń na potrzeby Domu Dziecka). Sufit obwiedziony ornamentalną bordiurą, rozbudowaną w narożnikach. Stolarka okienna i drzwiowa malowana w tej części kolorem czerwonym - laserunkowo naniesiony kolor bezpośrednio na drewno.

Salon mały. Warstwa oryginalna ścian to ciepła, intensywna zieleń. Prawdopodobnie pomieszczenie to funkcjonowało zawsze jako tzw. pokój zielony. Sufit wraz ze skromną fasetą w kolorze białym.

O wyposażeniu wnętrz niewiele wiadomo. Nie posiadamy zdjęć wnętrz. Podobno „Modrzewiowy dworek miał marmurowe kominki, parkiety i stylowe sztukaterie oparte na motywach klasycznych.”

Wspomniane powyżej wtórne „przybudówki” budynku starano się dopasować wyglądem do bryły podstawowej i zastosowanej technologii, jednak „gołym okiem” widać, że spowodowały one degradację proporcji najniższej części budynku (zachodniej) i łącznika.

Przywrócenie właściwych proporcji poprzez zmiany architektoniczne w części zachodniej nadadzą ponownie lekkości konstrukcji obiektu.

Architekt zaproponował dwie koncepcje zmian architektonicznych:

• nawiązującą do pierwotnego, oryginalnego wyglądu obiektu - Koncepcja W1,
• współczesna (ściany i sufit łącznika wykonane ze szkła) - Koncepcja W2

Ryc. Koncepcja W1, nawiązująca do oryginalnego wyglądu obiektu.

Ryc. Koncepcja W2, współczesna.

Zaproponowano także drobne zmiany w elewacjach bocznych Dworu poprzez zmianę usytuowania wejścia do najniższej części zachodniej oraz otwarcia części przestrzeni dobudówki zachodniej jako taras. W elewacji wschodniej powstała propozycja przedłużenia tarasu (co prawdopodobnie jest odtworzeniem jego pierwotnego wyglądu – o czym świadczy brak gzymsu kamiennego na tym odcinku).

Ryc. Propozycja zmian w elewacjach bocznych Dworu.